AHMET MİTHAT EFENDİ'NİN ROMANCILIĞI

Türk romanının kuruluş sürecinin öncü yazarlarından Ahmet Mithat Efendi hakkında edebiyat tarihleri pek de olumlu şeyler söylenemez. Onun okurla sohbet ettiği ansiklopedik bilgilere yer verdiği olaylara ve kişilere müdahale bulunduğu avam üslubuyla yazdığı biçimdeki tespitler bu olumsuz yargıların esasını oluşturur. Bu tespitleri yapan yazarların roman teorisi bakımından esas aldıkları ölçü, Don Kişot-Balzac süreci "modern roman" dır ve bu bakımdan haklıdır. Ancak" roman türünün Balzac sonrası sürecine bakıldığında yeni bir evreye u8laştığı bir gerçektir. "Postmodern" denilen bu evrede yeni bir roman algısı ile karşılaşılır. Bu roman tarzının Ahmet Mithat Efendi'de kusur sayılan neredeyse tüm unsurları bir meziyet olarak gördüğü gözlemlenir. O halde onu değerlendirirken belli bir dönemin romanını esas almak yerine değişen zevkleri göz önünde tutmak daha makul bir tutum olacaktır.

Eserlerinde bir yandan medeniyet değişimi yanlış batılaşma çocuk eğitimi evlilik kölelik sürgün savaş sınıf farklılıkları ahlak kadın gibi dönem açısından önemli meseleleri ele alırken diğer yandan roman türüne yabancı Osmanlı okuruna bu türün tanıtılması, sevdirilmesi ve eğlence vasıtası haline dönüştürülmesinde özel bir çaba sarfettiği gerçeğini göz ardı etmemek gerekir. Böylece Ahmet Mithat, bir anlamda yaşadığı toplumun nabzını tutan aydın kimliğiyle okurların karşısına çıkar. Onu anlamak ise aynı zamanda Tanzimat Dönemi Osmanlı toplum ve aydınını da anlamak olacaktır.